Psikolojik Danışma Sürecinde İlk görüşme*

Psikolojik danışma süreci; ilişki kurma, problemin tanımlanması, amaç oluşturma, müdahalelerin seçilmesi ve uygulanması, sonlandırma ve izleme basamaklarından oluşmakta ve bu basamaklar sağlıklı bir şekilde oluşturulduğu zaman, danışanla psikolojik danışman arasında güvene dayalı sağlıklı bir ilişki kurulabilmektedir.¹ Psikolojik danışma sürecinde, ilişkinin (rapport) kurulması ve problemin tanımlanması basamaklarının genellikle ilk görüşme oturumlarında ele alınması ve yapılandırılması beklenmektedir.² Bazı araştırmacılar ise, amaçların oluşturulması basamağının da ilk görüşmede ele alınması gerektiği savunmaktadırlar.³

Psikolojik danışma sürecinin basamakları**:

1-İlişkinin Kurulması  (1. ve 2.oturum-başlangıç evresi)

2-Probleminin Tanımlanması  (1. ve 2.oturum-başlangıç evresi)

3-Amaç Belirleme (başlangıç evresi -1. veya 2.oturum)

4-Müdahalelerin Belirlenmesi ve Uygulanması (3.,4.,5. ve 6.oturumlar çalışma evresi)

5-Sonlandırma ve İzleme (7. ve 8. oturumlar sonlandırma evresi) 

**Sürecin basamakları 8 oturum üzerinden genel olarak ele alınmış ve evrelere ayrılmıştır. Ancak ihtiyaca göre oturum sayısı uzayabilmektedir. Ayrıca danışan ve problem durumlarına göre oturum ve evrelerde esneklikler olabilmektedir.

Çoğu klinik ve danışmanlık ortamlarında, danışma/terapi süreci bir giriş görüşmesi (ilk görüşme) ile başlamaktadır. Danışma sürecinde ilk anlarda psikolojik danışman sürecin gidişatını belirler. Danışman, danışa­nı karşılar ve görüşmeye sıcak ve dostane bir şekilde başlamaya çalışır. İlk görüşmenin resmi kısmı, danışan ve danışmanın danışma odasında rahat bir şekilde oturmaya başladıkları dakikada başlar. İlk birkaç dakika içinde danışan (ya da potansiyel danışan) ilk olarak uzmanın ortaya koyduğu şeylerin çoğunu ve sözel olmayanlarının ise büyük bir bölümünü süzer ya da bunlara bakar. Burada uzmanın diğerleriyle “normal” de kurduğu sayısız etkileşimden deneyimlediği ve öğrendiği kişiler arası iletişim becerilerini kullanması gerekecektir. Uzman için anahtar nokta iletişim için özgün sıcaklık ve misafirperverliktir. Eğer danışman, danışanın genel profesyonel beklentilerinin aksine soğuk, bilmiş hatta agresif bir tutuma sahip ise bu birkaç dakika ilişkinin gerçekten başlamadan bitmesi anlamına gelebilmektedir.⁴ Bu ilişki kurulduktan son­ra, ilk görüşmeyi yapılandırmak gerekmektedir.

Psikolojik danışma sürecinin yapılanması hem danışan hem de psikolojik danışman için önemli ve gereklidir. Yapılama, danışmanın ilk oturumunda kullanılması gereken bir beceridir ve psikolojik danışmaya yeni gelen, danışma süreci hakkında pek bir şey bilmeyenlere bilgi vermek amacıyla kullanılır. Yapılandırma, psikolojik danışmanın, psikolojik danışma ilişkisi içinde­ki sınırları, rolleri ve hedefleri belirleme yolu olarak tanımlanmaktadır.⁵ Yapılandırma, zaman sınırlarını, oturum sayılarını, gizliliği, olasılıkları ve beklentileri, ayrıca süpervizyon,  gözlem ve/veya görüşmenin kaydı süreçlerini içermektedir. Psikolojik danışma sürecini tanımlamak ve yapılandırma yapmak bilinmeyenleri, dolayısıyla da danışanların kaygılarını azaltmaktadır.⁶

Psikolojik danışma uygulamalarında, danışanları bilgilendirerek onların onayını almak, terapötik sürecin önemli bir parçası olan yasal ve etik bir zorunluluktur. Danışanların hakları ve sorumlulukları konusunda bilgilendirildiği bu süreç, ilk danışma oturumunda başlamakta ve tüm psikolojik danışma sürecinde devam ettirilmektedir.⁷

Bütün danışanlar güvende oldukları duygusunu hissetmeye ihtiyaç duymaktadırlar ve güven duygusunu kazanan danışanlar ise, genellikle daha fazla oturum için geri dönmemeye eğilimlidirler. Emniyet ve güvende olma duygusunu sağlamak ve danışanın korku ve çekincelerini tanımak ve bunlar­dan söz etmek yardım verenin görevidir. Tüm büyük ruh sağlığı kuruluşlarının etik kuralları ilişkinin öncelikli sorumlusu olarak terapisti görmektedirler.⁸ Başlangıçtan itibaren, psikolojik danış­manlar, danışanlar için yeni bir çevre oluşturmak isterler. Genel ilke, ilk oturum­larda danışan kendini ne kadar güvende hissederse, keşfin daha fazla oluşacağını hatırlamaktır. Terapistin ya da danışmanın ilk görüşme boyunca öncelikli görevi, bireyin ilişkinin devam etmesi için istenen gerekli rahatlığı hissetmesine yardımcı olmaktır.

İlk görüşmedeki en önemli konulardan birisi de danışanın başarılı bir şekilde sürece katılmasıdır. Bu durum, danışanın danışmanı ile bağ kurmuş olduğunu, danışmanının onu anladığını, ona saygı gösterdiğini ve onu önemsediğini hissettiği anlamına gelmektedir. Bu katılımın sağlanmasının, danışanla devam edecek terapi sürecinin her basamağını etkileyeceği savunulmaktadır.⁹

İlk görüşmeyle ilgili ele alınması gereken konulardan bir diğeri ise, ilk görüşmenin amacının ne olduğudur. İlk görüşmenin amaçlarını beş maddede ele alabiliriz. Bunlar, danışanın kişi olarak tanınması, iyi bir danışma ilişkisinin kurulması, kuralların ve sürecin yapılandırılması, problemin ifade edilmesi ve danışmanla birlikte incelenmesi ve danışmanın danışmaya devam etme kararını vermesi şeklinde sıralanmaktadır.

İlk görüşmenin sonlandırma sürecinde de ilk anların yapılandırılması aşamasında olduğu gibi bazı temel görevlerin gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Görüşmenin ilk anlarında danışmanlar, danışanın hedef ifadelerinin belirsiz ve genel olmasına izin verebilir. Ancak ilk görüşme sonunda mümkün olduğunca spesifik, gözlenebilir ve ölçülebilir hedeflerin belirlenmiş olması gerektiği savunulmaktadır.

Bununla birlikte, daha sonraki oturuma danışanın devam etmesini sağlaması açısından danışanlarda yardım etme süreci ile ilgili bir umut oluşturarak görüşmenin sonlandırılmasının önemine dikkat çekilmektedir.¹⁰ Ancak danışanların daha iyi olabilecek şeylerle ilgili olarak gerçekçi umutlarla danışma odasından ayrılması gerektiği de unutulmamalıdır.

Oturum biterken, danışana soru sorma ve yorum yapma (geri bildirim alma) olanağının verilerek, danışanların hem sürece katılmasını sağlamak hem de onları güçlendirmek de önemlidir. Özetleme tekniği de, görüşmeyi sonlandırmada stratejileri arasında yer almaktadır ve ilk görüşmenin sonrasında danışmanlar özetlemeyi kullanabilmektedirler. Özetleme, görüşmede ele alınan konuların toparlanmasını sağlarken aynı zaman da görüşmeye devamlılık katmaktadır. Görüşmenin sonunda danışman özetleme yapabileceği gibi, danışandan da özetleme yapmasını isteyebilir. Özellikle ilk görüşme oturumunda danışmanın özetleme yapması beklenmektedir.

Başlangıcındaki gibi sonunda da, sıcaklık ve profesyonelliğin iyi bir dengede olması “kör bir randevu” olarak başlayan ve giderek daha tedavi edici (terapötik) olması umuluyor olan bir ilişkinin devam etmesi açısından gerçekten önemlidir. Danışma sürecini erken bırakanların (drop out) önemli bir problem olduğunu ve bu danışanların önemli bir kısmının da ilk görüşme sonrasında bıraktığı bulgusunu da göz önünde bulundurursak, ilk görüşmenin önemini daha iyi kavramış olabiliriz.

İlk görüşmenin oldukça önemli olduğu fakat aynı zamanda kendine özgü birçok güçlüğünün de bulunduğunu söyleyebiliriz.  Bu güçlüklerin nedeni, danışma ilişkisinin temel ilişki öğeleri olan yakın ilişki (rapport), kabul, empatik anlayış, saygı gösterme ve değer vermenin temellerinin bu görüşmede atılıyor olmasıdır.

 Kaynaklar

¹ Hackney, H., & Cormier, S. (2008). Psikolojik Danışma İlke ve Teknikleri: Psikolojik Yardım Süreci El Kitabı. Ankara: Mentis Yayıncılık

²  Morrison, J. (2008). The First Interview: A Guide for Clinicians. New York: Guilford Press.

³ Sommers-Flanagan, J. ve Sommers-Flanagan, R. (2009). Clinical Interviewing (4th ed.). New Jersey: John Wiley & Sons.

⁴ Perry, W. (2008). Basic Counseling Techniques: A Beginning Therapist’s Toolkit. USA:    Author House.

⁵ Hackney, H., & Cormier, L. S. (2013). Psikolojik danışma: Sratejiler ve müdahaleler. Ankara:  Pegem Akademi Yayıncılık.

⁶ Okun, B., & Kantrowitz, R. (2014). Effective Helping: Interviewing And Counseling Techniques. Cengage Learning.

⁷ Corey, G. (2005). Psikolojik danışma ve psikoterapi kuram ve uygulamaları. Ankara: Mentis Yayıncılık.

⁸ Perry, W. (2008). Basic Counseling Techniques: A Beginning Therapist’s Toolkit. USA:    Author House.

⁹ Patterson, J., Williams, L., Edwards, T. M., Chamow, L. ve Grauf-Grounds, C. (2009). Essential Skills in Family Therapy: From The First Interview To Termination. New York: The Guilford Press.

¹⁰ Sommers-Flanagan, J. ve Bequette, T. (2013). The initial psychotherapy interview with adolescent clients. Journal of Contemporary Psychotherapy, 43, 13-22.

 * Uzm.Psk. Danışman Ferhat BAYOĞLU

Uzm.Psk. Danışman Ezgi Ekin ŞAHİN